ТЕЗ ЕРДАМДАГИ МАФТУНА билан. 2 Кисим
...davomi

qoladi.
Akbarali o‘zini mana shunday oddiy, kamsuqum odamlar safida ko‘rardi.
Bo‘lmasa vaqtida institutni bitirdi, yo‘llanma bilan zavodga ishga kelib, to‘rt yil quyuv tsexida muhandis bo‘lib ishlab ham berdi.
Tan olish kerak, o‘sha paytlari Akbarali zavodda yaxshigina maosh olardi. Zavod ish rejasini bajargan taqdirda maoshga qo‘shimcha tarzda beriladigan oylik mukofot pulining ham cho‘g‘i baland bo‘lardi.
Bu orada tortinchoq, kamgap Akbarali kerak paytlari ishchilar bilan bo‘ralatib so‘kishishni ham sal-pal o‘rganib oldi. Oy oxirida, reja bajarilishi xavf ostida mahallari esa o‘zi rangli metall qaynab yotgan sakkiz yuz darajali pechka yonida cho‘mich ko‘tarib turdi, zarur detallar uchun qolip yasashni ham balodaygina o‘zlashtirdi. Holbuki, avvaliga quyuq metall biqirlab qaynab turgan pechka yoniga yaqinlashishga cho‘chib turardi. Har qalay, odam qilgan ishni odam qilarkan, ko‘z qo‘rqoq, ko‘l esa botir bo‘larkan.
Institutda olgan nazariy bilimlari ko‘mak berdimi, oxir-oqibat ishchilar bilan til topishgan Akbarali bir-ikkita qo‘li gul quyuvchilar yordamida ayrim detallarni yarim tayyor metall shakllarni o‘yib ishlov berib emas, quyib tayyorlash bo‘yicha samarali takliflarni kiritib, ularni amaliyotga joriy etib, bundan keladigan iqtisodiy samara hisobiga mukofot puli olishni ham uddalaydigan bo‘ldi.
Ishqilib, yigitning qo‘li pul ko‘ra boshladi.
Yo‘llanma bilan kelgan yosh mutaxassisga zavod yotoqxonasidan bir xona ajratib berishgandi. Akbarali shu yerda yashar, oyda bir marta qishloqqa borib, ota-onasi va aka-singillaridan xabar olib qaytardi.
Hayot endi shu tarzda davom etadigandek edi. Ish, yotoqxona, yakshanba kuni dam, dushanbadan yana ish; oyda bir marta uyga borib kelish…
To‘g‘ri, zavodning o‘zida ham, ta’bir joiz bo‘lsa, havodan pul yasaydigan olg‘irlar topilib turardi. Ular bir necha marotaba birga ishlashga taklif etishdi, ammo Akbarali ro‘yxo‘shlik bildirmadi. Ayniqsa duradgorlik tsexining boshlig‘i Akmal bir necha marotaba hatto yotoqxonaga ham izlab kelib,Saltanatga o‘xshaganlar o‘zlarini ushlab turolmaydilar. “Akangizni bir buragandim, – deya maqtanardi odatda Saltanat, – qosh-ko‘zingdan sadag‘a deb ikki xonali uyni to‘rt xonaga aylantirdilar. Endi xudo xohlasa yer olib, katta uchastka qurdirmoqchiman…”
Akbarali esa… uquvsizligini o‘ylab ezilgani-ezilgan. “Odamlar pulni qaerdan toparkin?..” deb o‘ylayverib ham adoyi tamom bo‘lgan… Buning ustiga to‘ng‘ichi Sherzodning yoshi oltiga qarab borayapti. Uning qo‘lini halollash kerak. To‘y uchun esa risoladagiday bo‘lmasa ham, hech bo‘lmasa ellik-oltmish odam sig‘adigan joy kerak. Bir xonali katalagiga esa beshta odam kirsa, oltinchisi tashqarida kutib turishi kerak bo‘ladi… Hozir maktabga olti yoshdan olishadi. Shoshilish kerak, shoshilish…
* * *
Bu dunyodagi har qanday yangilikni ayol zoti birinchi bo‘lib eshitadi. Bu haq gap.
Dilxiralikka boy kunlarning birida Xolnisa erini anchayin iljayib, ko‘zlari chaqnab, ko‘tarinki kayfiyatda qarshiladi.
Bunday shodumonlik bejiz bo‘lmasligiga allaqachonlardan boshlab aqli yetib qolgan Akbaralining yuragi orqasiga tortib ketdi. “Qarz ko‘targan, – degan xayolga bordi u dastlab. – Olgandayam yaxshigina olgan”.
Xolnisa eriga achchiq choy damlab bergach, hamon lab-lunjini yig‘ishtirib ololmagan ko‘yi suyunchi undirishga shoshildi:
– Eshitdik, dadasi, eshitdik.
– Nimani? – hushyor tortdi Akbarali.
– Shunday bozorning yonginasida yangi bank ochilibdi. Uy qurayotganlarga qarz berayotganmish.
Akbarali eslaganday bo‘ldi. Darhaqiqat, o‘sha joyda muhtasham bir bino qisqa muddatda qurilib, ishga tushgandi. Adashmasa, yonboshiga “Ipoteka bank” deb yozib qo‘yishgandi.
Akbarali darhol xotinining muddaosini tushundi. Shu sababli elburutdan uning olovini o‘chirib qo‘yish maqsadida ochig‘iga ko‘chdi:
– Davlatdan qarzdor bo‘lish yomon, xotin…
Ammo er gapini tugatolmadi.
Birdan ko‘zlari nafratdan chaqchayib, qovoq-tumshug‘i osilib ketgan Xolnisa o‘shqirib berdi:
– Butun dunyo qarz olib yashaydi, lekin oxirzamon bo‘lmaydi. Siz qarz olsangiz tamom!
Akbarali yana yotig‘i bilan tushuntirishga urindi. Xolnisa bobillab berdi:
– Tamom-vassalom! Davlatdanmi, tanishingizdanmi qarz olib, uchastka sotib oling. Bo‘lmasa bolalarimni yetaklab boraman-da, o‘zimni ko‘prikdan tashlayman!..
Xolnisa shu so‘zlarni aytayotgan mahal unga qarab turgan Akbarali cho‘chib ketdi. Illo, qarshisida to‘rt qarich oshiqcha joy ilinjida ezilaverib tamom bo‘lgan, qo‘yib bersa o‘zini ko‘prikdan tashlashdan ham toymaydigan ayol turardi!
Akbarali beixtiyor zavod yaqinidagi katta ko‘chada qurilgan yangi ko‘prikni, uning ostidan g‘izillab o‘tib turadigan mashinalarni eslab seskandi.
Yana yuragi simillab og‘rib ketdi.
Ammo buni xotiniga sezdirmadi.
* * *
Bu boshlanishi ekan.
Xolnisaning o‘y-fikrini yangi uy, yana deng, butun boshli hovli tashvishi egalladi-qo‘ydi.
Ayolning nazarida bankdagilar quchoq ochib muntazir turishibdi-yu, Akbarali shu tomonga qarab yursa bas, yugurib chiqib kutib olishadi.
Olinajak yoinki qurilajak hovlini deb ayol hammasigamarta qo‘l ham ko‘tardi – bari befoyda. Uy haqidagi orzu-havas juvonning butun o‘y-xayolini egallagan, ta’bir joiz bo‘lsa, qonini ham zaharlab ulgurgan va endi Xolnisani bu darddan forig‘ qilish juda-juda mushkul, amalda bajarib bo‘lmaydigan yumush edi.
* * *
Boshini ming bir eshikka suqib ko‘rgan Akbarali nihoyat o‘ylay-o‘ylay allaqachon “yangi o‘zbek”ka aylanib ulgurgan Akmalning dang‘illama, Xolnisa orzu qilganidan ham ko‘rkamroq bo‘lgan hovlisiga bordi.
Akmal avval rosa o‘zini taroziga soldi.
– Pul topish qiyin bo‘lib borayapti, – dedi u nasihat ohangida. – Pulni sarflash oson. Hali to‘rtta jiyanni o‘qitishim, uchtasining to‘yini qilib berishim kerak. Barisining tashvishi mening bo‘ynimda…
Xullas, Akbarali sarg‘ayib turaverdi, Akmal nasihat o‘qishini qo‘ymadi.
Axiyri, uchinchi bor bosh egib borganida, Akmal sal yon berganday bo‘ldi.
– Mayli, – dedi u katta iltifot ko‘rsatayotganday sal mensimagan ohangda, – besh ming “ko‘k”idan berib turaman. Bir yilga. Ustiga yigirma foiz qo‘shib, olti qilib qaytarasiz. Agar qaytarolmay qolsangiz…
Akmal Akbaraliga sinovchan tikildi.
Akbarali mahzun tarzda yelka qisarkan:
– Bir amallarmiz, – deb ming‘irladi.
– Osmondan pul tushmaydi, jo‘ra, – dedi Akmal istehzo ohangida. – Sizda aniq biznes-reja yo‘q.
– O’zingiz o‘rgatsangiz… – ojizona ming‘irladi Akbarali.
– Hammaga o‘rgataversam, o‘zimga nima qoladi? – piching qildi Akmal. So‘ng murosa ohangida dedi: – Ha, mayli, birga ishlaganimiz hurmati. Ozgina yordam beraman. Lekin qolgani o‘zingizga havola. Qattiq bo‘lishingiz kerak. Bir so‘mni bir joyga bekorga sarflamang. Shuning uchun, mayli, arzimasa ham, uyingizni garovga qo‘yib turasiz endi…
Akbaralining yuragi simillab og‘rib ketdi. Bir xona bo‘lsa ham, har qalay, o‘z uyi; ta’mirlayverib charchamaydi, xuddi kengayib qoladiganday.
Ammo boshqa iloj ham yo‘q edi.
Akbarali rozi bo‘ldi.
Ishiga puxta Akmal kelishuvni notarius orqali rasmiylashtirishni talab qilib turib oldi.
Akbarali xotinim ko‘nmaydi deb